عقل در قرآن

عقل در قرآن‏
  • مربوط به موضوع » معارف قرآن

الف - همان‏طور که هر پژوهشگرى روشى براى تحقیق و اسلوبى‏براى ارائه مطالب دارد که از نظر خاصّ او نسبت به عقل و شناخت‏نشأت مى‏گیرد. روش و اسلوب قرآن نیز از نظر این کتاب الهى نسبت‏به عقل و شناخت نشأت مى‏گیرد -که خواهد آمد- هیچ روشى بهتر ازتوجّه به خود و هیچ اسلوبى بهتر از توجّه دادن به خود نیست. به یادداشتن و به یاد آوردن دو راه برگزیده در زمینه عقل و شناخت‏مى‏باشد همچنان که در سایر زمینه‏هاى فلسفه و روانشناسى قرآن نیزهمین گونه است. و این شیوه و اسلوب همان چیزى است که به‏خواست خدا از آن سخن مى‏گوییم.
ب - با شناخت عقل است که به شیوه صحیح شناخت، طبیعت‏روحى، اجتماعى، اقتصادى، سیاسى انسان و بسیارى از حقایق‏مهم دست مى‏یابیم.

زیرا نظر درست در زمینه شناخت عقل قاعده‏استوارى براى علم و راههاى کسب آن را در اختیار ما مى‏نهد، زیراعقل همان پیشینه‏هایى است که با ایمان بدانها حجّتى قوى بر درستى‏مدرکات و درپى آن اندیشه‏ها و استنباطهاى خود مى‏یابیم و درصورتى که بدان ایمان نیاوریم باید قاعده جایگزین آن را از احساس‏وخیالى بدانیم که در مسائل فوق بدان تکیه کنیم چنانچه نظر درست‏در زمینه شناخت عقل، نفیاً یا اثباتاً تعریفى عمیقتر از واقعیّت‏وجودمان در اختیارمان مى‏نهد که آیا وجود ما داراى ارزشهاى‏والاست یا چیزى جز ماده‏اى بى‏ارزش نیست و با شناخت خودمى‏توانیم دیگران را بشناسیم و بدین ترتیب پایه‏هاى صحیح‏جامعه‏شناسى، اقتصاد و سیاست را بنیان نهیم.
ج - امروزه هیچ‏کس یافت نمى‏شود که وجود عقل را انکار کند یاراضى بدان باشد که او را دیوانه خوانند ولى نظریات در پاسخ به این‏سؤال: عقل چیست؟ با یکدیگر اختلاف جدّى دارند.
مقصود ما از "عقل" همان امرى است که ما را به سوى "حق،خیر و جمال" هدایت مى‏کند و ما را بدان فرمان مى‏دهد و امتناع‏تناقض و امکان اوج گرفتن، و.. را براى ما مکشوف مى‏دارد.
گروهى "عقل" را تنها انجام کار "خوب" مى‏دانند و به آنچه دروراى آن است: "نورى که خیر را کشف مى‏کند و بدان فرا مى‏خواند"ایمان ندارند.
گروهى نیز به عاملى که خیر را کشف مى‏کند و بدان فرا مى‏خواندمعتقدند و آن را اصیل و فطرى انسان مى‏شمارند لکن این عامل راجداى از طبیعت انسان و متفاوت با آن نمى‏دانند، بلکه مدّعى‏هستند که این عامل از ذات انسان است خواه ذاتش همان روح باشدیا جسم. در هر صورت این عامل ذاتى اوست.
پس از بیان این حقایق مقدّماتى شایسته است نظر اسلام پیرامون‏عقل را در چند مورد نیز خلاصه کنیم:
1 - شناخت هر چیز با عقل صورت مى‏گیرد و شناخت عقل تنها باخود عقل شدنى است.
2 - عقل نور یا انرژى است که به انسان عطا شده بنابراین نه از ذات‏نفس است و نه از خارج کسب مى‏شود.
3 - صحّت علوم بشرى بسته به تسلیم شدن در برابر عقل است‏ولذا شناخت عقل آغاز ارزشگذارى صحیح همه علوم مى‏باشد.
4 - شناخت خیر و شرّ بر عقل استوار است و دعوت به خیر ازعقل بر مى‏خیزد و کسى که به خیر عمل نکند عقلى ندارد.
5 - شناخت، نخست تربیت و سپس تعلیم است.


نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد