1- حجاب و وضعیت زنان قبل از اسلام 2 – علت وجوب حجاب 3 – میزان پو

1- حجاب و وضعیت زنان قبل از اسلام 2 – علت وجوب حجاب 3 – میزان پوشش در احادیث

منبع : پایگاه حوزه، شماره 16283
کلید واژه ها :

پرسش

اگر ممکن است گواهمندانه و با استناد به کتب تاریخی و سنت و سیره ی پیامبر بفرمایید که میزان حجاب زنان قبل از ظهور اسلام به چه میزان بود و زنان قبل از اسلام در جزیره العرب چگونه در اجتماعات ظاهر می شدند؟ پس از اسلام و با توجه به اینکه حجاب از همان ابتدا برای زنان مسلمان واجب نشد چگونه بر زنان واجب شد؟ و نیز با توجه به اینکه در قرآن به طور صریح به این نکته دستور داده نشده است مراحل تکمیل آن و یعنی مراحلی که بر اساس آن میزان پوشش زنان به گونه ی کنونی در آمد را با ذکر احادیث و سنت و سیره بیان کنید.

پاسخ

نخست باید دانست که حجاب زنان در طول تاریخ با توجه به فرهنگ و رسوم قبایل و ملتها به گونه های مختلف رعایت می شده زیرا زنان به عنوان ناموس خانواده همیشه مورد حمایت و حفاظت بوده اند. آنچه اسلام به آن پرداخته حجاب کاملتر و برتر می باشد که برای توضیح بیشتر به نکاتی اشاره می‏کنیم:     1- به نظر می‏رسد حکم ایجاب حجاب در سال ششم هجرت تشریع گردید. شاهد بر آن، آیات سوره نور است که داستان معروف افک در آن آمده است. در همین زمان بود که منافقین و اراذل و اوباش در صدد برآمدند با ایجاد شایعه درباره زنان پیامبر(ص) و با درست کردن مزاحمت‏های راهی برای زنان آزاده به بهانه کنیز انگاشتن آنها قلوب پیامبر و مسلمانان را جریحه‏دار بکنند. به دنبال این اوضاع و شرایط بود که خداوند آیات مربوط به پوشش را برای بازگویی به امت نازل فرمود.

۲- آیات مربوط به حجاب در دو سوره از قرآن (نور و احزاب) آمده است. سوره نور، آیه 30 و 31 کیفیت پوشش را بیان می‏کند. ابتدا می‏فرماید: بگو (ای پیامبر) برای مؤمنین و مؤمنات که نگاه‏هایشان را کوتاه کنند یعنی هنگام نگاه به یکدیگر به صورت خیره به هم نگاه نکنند. از نگاه به گونه وراندازی و استقلالی پرهیز کنند. آنگاه به زنان مومن خطاب کرده و می‏فرماید: «ولیضربن بخمرهن علی جیوبهن»؛ می‏باید روسری خود را بر روی سینه و گریبان خویش قرار دهند»[i]. هم به این مطلب اشاره دارد. در این آیه چنین آمده است: ای پیغمبر... به زنان مؤمن بگو که جلباب‏های (روسری) خویش را به خود نزدیک سازند.روشن است که وقتی به زن بگویند روسری‏ات را به خود نزدیک کن مقصود این است آن را رها نکن، آن را جمع و جور کن و خود را با آن بپوشان. اطلاعات بیشتر درباره کیفیت خاص پوشش را از آیه 31 سوره نور بهتر می‏توان استنباط کرد.

3 - صاحب کشاف، وضع زنان قبل از اسلام را در پیش از نزول آیات حجاب چنین شرح می‏دهد: زنان، گریبان‏هایشان گشاد و باز بود، گردن و سینه و اطراف سینه‏هاشان دیده می‏شد و داخل روسری‏ها را معمولاً از پشت سر برمی‏گرداندند (همان‏طور که الان بین مردان عرب متداول است) و قهراً قسمت‏های گردن و بناگوش و سینه دیده می‏شد[ii].

آیه: [ولا یبدین زینتهن الا ماظهر منها...] درباره احکام حفظ و رعایت حجاب شرعی در مقابل نامحرم است.

  واژه «ابداء» که در آیه شریفه آمده است به معنای اظهار و آشکار نمودن است و مراد از «زینت» در آیه شریفه مواضع و  جایگاه‏های زینت است؛ مانند: محل زینت‏های گوناگون از بدن که ابداء و آشکار نمودن آنها جایز نیست مگر مواردی که استثناء  شده است؛ مانند: محل انگشتری (که انگشتان دست و خود دست است) و محل سرمه کشیدن (که چشمان است).

  واژه «خُمُر» که در آیه شریفه وارد شده است لباس و جامه‏ای است که بانوان با آن سر خود را می‏پوشانند و بر سینه خود آویزان  می‏نمایند و معنای این قسمت از آیه چنین است که با اطراف خمر و مقنعه خود سرها و موها و شانه و سینه خود را بپوشانند.[iii]

دانشمندان و فقیهان نیز در بحث از آیه شریفه، روایات وارده را متذکر شده و مورد بحث قرار داده‏اند؛ از جمله مرحوم  آیت‏اللّه‏حکیم می‏گوید[iv]: در روایت صحیحه فضیل از امام صادق(ع)  می‏گوید: «از حضرت درباره نگاه به ساق دست زنان پرسیدم که آیا از جمله زینتی است که خدای سبحان در قرآن می‏فرماید: «ولا  یبدین زینتهن الا لبعولتهن»؟ حضرت فرمود: «آری آنچه به زیر خمار و مقنعه است زینت است و آنچه زیر دستبند است زینت است».  (به نقل از وسائل‏الشیعه، کتاب نکاح، ابواب مقدمات نکاح، باب 109، ح 1) مقصود این است که صورت و دو کف جزء زینتی که  باید پوشیده شود نیست و سر و گردن و ساق جزو زینتی است که باید پوشیده شود (خلاصه فرمایش آقای حکیم) در روایت موثقه  زرارة از امام صادق(ع) در آیه شریفه که فرمود: «الا ما ظهر منها» می‏فرماید: «زینت ظاهر و آشکار سرمه و انگشتری است» (به نقل از  همان منبع حدیث 3) و این دو در صورت و در کف می‏باشند (و هم‏چنین به حدیث 4 و 5 باب نیز که مضمون مشابه دارند استدلال  نموده است)

 نتیجه:

 بیشتر فقها از این بخش آیه استفاده کرده‏اند که پوشش برای زن به جز صورت و کفین در صورتی که باز بودن منشأ فساد و انحراف  نشود در مقابل نامحرم واجب است.

 در این باره از منابع ذیل استفاده نمایید:

 1- فلسفه حجاب(شهید مطهری)

 2 حجاب بیانگر شخصیت زن(مهدی اشتهاردی)

---

[i] . احزاب، آیه 59

[ii] . کشاف، ج 3، ص 231

[iii] . المیزان، ج 15، ص 111 و 112.

[iv] . ج 14 کتاب فقهی مشهور «مستمسک العروة‏الوثقی»، ص 27