دلیل معروف بودن آیة الکرسی و معنای کرسی/ منبع : پایگاه حوزه

دلیل معروف بودن آیة الکرسی و معنای کرسی

منبع : پایگاه حوزه، شماره 18481 
کلید واژه ها :

پرسش

چرا آیت الکرسی از معروفیت زیادی برخوردار است؟ و معنای مفهومی کلمه کرسی چیست؟

پاسخ

این هم از نظر محتوایی شامل معارف عمیق دینی است و مورد تاکید روایات قرار گرفته است و هم از نظر آثاری که خواندن آن در زندگی مادی انسان می گذارد. در اهمیت و فضیلت این آیه همین بس که از پیامبر گرامی اسلام ص نقل شده است که از ابی بن کعب سؤال کرد و فرمود: کدام آیه برترین آیه کتاب اللَّه است؟ عرض کرد: اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ، پیامبر ص دست بر سینه او زد و فرمود: دانش بر تو گوارا باد، سوگند به کسی که جان محمد ص در دست او است این آیه دارای دو زبان و دو لب است که در پایه عرش الهی تسبیح و تقدیس خدا می‏گوید. و در حدیث دیگری از امام باقر ع آمده است:" هر کس آیة الکرسی را یک بار بخواند، خداوند هزار امر ناخوش آیند از امور ناخوش آیند دنیا، و هزار امر ناخوش آیند از آخرت را از او بر طرف می‏کند که آسان‏ترین ناخوش آیند دنیا، فقر، و آسان‏ترین ناخوش آیند آخرت، عذاب قبر است".[1] روایات در فضیلت این آیه شریفه بسیار زیاد است و در کتب علمای شیعه و اهل سنت نقل شده است با دو حدیث دیگری از رسول اللَّه ص این بحث را پایان می‏دهیم، فرمود: اعطیت آیة الکرسی من کنز تحت العرش و لم یؤتها نبی کان قبلی:" آیة الکرسی از گنجی زیر عرش الهی به من داده شده است و به هیچ پیامبری قبل از من داده نشد[2]در حدیث دیگری آمده است که دو برادر به حضور پیامبر ص رسیدند و عرض کردند برای تجارت به شام می‏رویم، به ما تعلیم دهید چه بگوییم (تا از شر اشرار مصون بمانیم) فرمود: هنگامی که به منزلگاهی رسیدید و نماز عشا را خواندید، موقعی که یکی از شما در بستر قرار می‏گیرد، تسبیح فاطمه زهرا ع‏بگوید و سپس آیة الکرسی بخواندفانه محفوظ من کل شی‏ء حتی یصبح‏ :" مسلما او از همه چیز در امان خواهد بود تا صبح"، سپس در ذیل این حدیث آمده است که در یکی از منزلگاهها دزدان قصد هجوم به آنها را داشتند اما هر چه تلاش کردند موفق نشدند[3]

به یقین این همه اهمیت که به آیة الکرسی داده شده است به خاطر محتوای مهم و برجسته آن است که ضمن تفسیر آن ملاحظه خواهیم کرد[4].
اما منظور از کرسی[5]:
" کرسی" از نظر ریشه لغوی از" کرس" (بر وزن ارث) گرفته شده که به معنی اصل و اساس می‏باشد و گاهی نیز به هر چیزی که بهم پیوسته و ترکیب شده است گفته می‏شود و به همین جهت به تختهای کوتاه" کرسی" می‏گویند و نقطه مقابل آن" عرش" است که به معنی چیز" مسقف" یا خود سقف و یا تخت پایه بلند می‏آید.
و از آنجا که استاد و معلم به هنگام تدریس و تعلیم بر کرسی می‏نشیند گاهی کلمه کرسی کنایه از علم می‏باشد و نظر به اینکه" کرسی" تحت اختیار و زیر نفوذ و سیطره انسان است گاهی به صورت کنایه از" حکومت" و" قدرت" و فرمانروایی بر منطقه‏ای به کار می‏رود.
در این آیه می‏خوانیم که کرسی خداوند همه آسمانها و زمین را در بر می‏گیرد، کرسی در اینجا به چند معنی می‏تواند باشد:
الف: منطقه قلمرو حکومت‏
- یعنی خداوند بر همه آسمانها و زمین حکومت می‏کند و منطقه نفوذ او همه جا را در بر گرفته و به این ترتیب کرسی خداوند مجموعه عالم ماده اعم از زمین و ستارگان و کهکشانها و سحابیها است.
ب: منطقه نفوذ علم‏
- یعنی علم خداوند به جمیع آسمانها و زمین احاطه دارد و چیزی از قلمرو نفوذ علم او بیرون نیست زیرا همانطور که گفتیم کرسی گاهی کنایه از علم می‏باشد. در روایات متعددی نیز روی این معنی تکیه شده است از جمله حفص بن غیاث از امام صادق ع، نقل می‏کند که از آن حضرت پرسیدم:منظور از" وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ چیست؟فرمود: منظور علم او است[6] .
ج: موجودی وسیع‏تر از تمام آسمانها و زمین‏
- که از هر سو آنها را احاطه‏کرده است و به این ترتیب معنی آیه چنین می‏شود: کرسی خداوند همه آسمانها و زمین را در بر گرفته و آنها را احاطه کرده است.در حدیثی از امیر مؤمنان علی ع این تفسیر نقل شده آنجا که می‏فرماید:" الکرسی محیط بالسماوات و الارض و ما بینهما و ما تحت الثری‏" کرسی احاطه به زمین و آسمانها و آنچه ما بین آنها و آنچه در زیر اعماق زمین قرار گرفته است دارد"[7].
حتی از پاره‏ای از روایات استفاده می‏شود که کرسی به مراتب از آسمانها و زمین وسیع‏تر است بطوری که مجموعه آنها در برابر کرسی همچون حلقه‏ای است که در وسط بیابانی قرار داشته باشد از جمله از امام صادق ع نقل شده که فرمود:" ما السماوات و الارض عند الکرسی الا کحلقة خاتم فی فلاة و ما الکرسی عند العرش الا کحلقة فی فلاة[8] (آسمانها و زمین در برابر کرسی همچون حلقه انگشتری است در وسط یک بیابان و کرسی در برابر عرش همچون حلقه‏ای است در وسط یک بیابان). البته معنی اول و دوم کاملا مفهوم و روشن است ولی معنی سوم چیزی است که هنوز علم و دانش بشر نتوانسته است از آن پرده بر دارد زیرا وجود چنان عالمی که آسمانها و زمین را در بر گرفته باشد و به مراتب وسیع‏تر از جهان ما باشد هنوز از طرق متداول علمی اثبات نشده است، در عین حال هیچگونه دلیلی بر نفی آن نیز در دست نیست، بلکه همه دانشمندان معترف‏اند که وسعت آسمان و زمین در نظر ما با پیشرفت وسائل و ابزار مطالعات نجومی روز به روز بیشتر می‏شود و هیچ کس نمی‏تواند ادعا کند که وسعت عالم هستی به همین اندازه است که علم امروز موفق به کشف آن شده است بلکه به احتمال قوی عوالم بی‏شمار دیگری وجود دارد که از قلمرو دید وسائل امروز ما بیرون است
ناگفته نماند که تفسیرهای سه‏گانه بالا هیچ منافاتی با هم ندارد و جمله" وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ" می‏تواند هم اشاره به نفوذ حکومت مطلقه و قدرت پروردگار در آسمانها و زمین باشد و هم نفوذ علمی او و هم جهانی وسیع‏تر از این جهان که آسمان و زمین را در بر گرفته است. و در هر صورت این جمله، جمله‏های ما قبل آیه را که در باره وسعت علم پروردگار بود تکمیل می‏کند.

[1] مجمع البیان، جلد 1 و 2 صفحه 360 و 361.

[2] تفسیر برهان جلد 1 صفحه 245- بحار الانوار جلد 89 صفحه 264 حدیث 7 (باب فضائل سوره یذکر فیها البقره و آیة الکرسی) برای اطلاع بیشتر به بحار الانوار جلد 89 صفحه 262 تا 272 مراجعه فرمائید.

[3] بحار الانوار، جلد 89 صفحه 266 (با تلخیص)

[4] تفسیر نمونه، ج‏2، ص: 261

[5] تفسیر نمونه، ج‏2، ص: 272

[6] ) تفسیر نور الثقلین، جلد اول صفحه 259 شماره 1036

[7] تفسیر نور الثقلین، جلد اول، صفحه 260 حدیث شماره 1042

[8] مجمع البیان، جلد 1 و 2 صفحه 362