فرق بین مجتهد و مرجع تقلید
پاسخ
مجتهد کسی است که می تواند حکم خدا را از کتاب و سنت استنباط کند[i] . از بین مجتهدین کسانی می توانند مرجع تقلید باشند که دارای شرائط ویژه ای باشند.یعنی از مجتهدی باید تقلید کرد که مرد و بالغ و عاقل و شیعه دوازده امامی و حلال زاده و زنده و عادل باشد. و نیز بنابر احتیاط واجب باید از مجتهدی تقلید کرد که حریص به دنیا نباشد و از مجتهدین دیگر اعلم باشد، یعنی در فهمیدن حکم خدا از تمام مجتهدین زمان خود استادتر باشد[ii]. |
چیستی اجتهاد
پاسخ
اجتهاد به معنای فراوانی تلاش و کوشش است[i] و در اصطلاح علم اصول عبارتست از اقتدار و توان بر ضمیمه کردن مقدمات استدلال (صغریات به کبریات) و تطبیق کبریات قضایا بر صغریات و استخراج احکام از آنها.[ii] و در واقع ملکهای است که تحصیل ادله بر احکام شرعی یا وظایف عملی شرعی و عقلی از آن حاصل میشود.[iii] و به تعبیر دیگر اجتهاد عبارتست از عملیات استنباط احکام شرعی از ادله تفصیلی آنان در شریعت.[iv] |
طریقه تشخیص اجتهاد مجتهد
پاسخ
| تحصیل در علوم حوزوی برای خود قواعد و شیوه های خاصّی دارد و رسیدن به مرتبه اجتهاد با شهادت خبرگان فن و اساتید و هم احساس و دریافت خود مجتهد ممکن می شود و این امر محتاج تمرین و ممارست فراوان در استنباط و دریافت احکام الهی است. همان گونه که یک استاد دانشگاه متوجه می شود که شاگردان او مهندس یا دکتر شده اند در علوم حوزوی هم تشخیص اجتهاد کار سختی نخواهد بود عناوین و نامهایی مانند آیت الله و حجه الاسلام و... هر کدام عنوان مقطعی از رشد تحصیلی و اجتهاد یک فرد است. |
اجتهاد در شیعه
پاسخ
| پاسخ اجمالی: در شریعت اسلام، واجبات و محرماتی وجود دارد که خدای حکیم، آن ها را برای سعادت دنیا و آخرت انسان تشریع کرده است و اگر انسان آنها را اطاعت نکند، نه به سعادت مطلوب می رسد و نه از عذاب سرپیچی از آنها در امان می ماند. برای شناخت احکام شرعی، آگاهی های فراوانی – از جمله: فهم آیات و روایات، شناخت حدیث صحیح از غیر صحیح، کیفیت ترکیب و جمع روایات و آیات و ده ها مساله دیگر لازم است که آموختن آنها، نیازمند سال ها تلاش جدی است. در زمان غیبت و عدم حضور امام معصوم (ع) با توجه به نیازمندی های مسلمانان به احکام شرعی و گستردگی زیاد آن، و با توجه به این که همۀ افراد توان و فرصت فراگیری و استنباط احکام را ندارند از این رو عده ای باید با جد و جهد و کوشش فراوان به مقام بلند اجتهاد نائل شده تا بتوانند احکام الاهی را از قرآن و سنت استخراج کنند و در دسترس سایرین که در این امر مقلد هستند قرار دهند همان طور که در سایر رشته های تخصصی نیز همین طور است که عده ای ویژه برای فراگیری آن علم و تخصص سعی و تلاش می نمایند و با نائل شدن به آن درجۀ علمی بقیه در آن مسئله به آنان مراجعه می کنند. |
مبانی صدور فتوا
پاسخ
جواب اجمالی: اجتهاد در لغت به معنای تحمل سختی ها و یا قدرت و توانایی است و در اصطلاح فقها یعنی به کار بردن حداکثر تلاش و کوشش علمی برای استنباط و به دست آوردن حکم شرعی از منابع و ادلّۀ آن. اساس فتوا در فقه شیعه هر چند مبتنی بر منابع اجتهاد (قرآن، سنت، عقل، و اجماع) است، ولی برای برداشت، استفاده و استنباط از این منابع، به علوم دیگری؛ نظیر ادبیات عرب، آشنایی با محاورات عرفی زمان معصوم (ع)، آشنایی با مبادی تصوری و تصدیقی منابع اجتهاد، منطق، علم اصول فقه، علم رجال، آگاهی به قرآن و حدیث و... نیاز است که هر فقیه باید علاوه بر آگاهی بر این دانش ها، در تمام مسائل آنها دارای مبنا باشد تا بتواند از این علوم در طریق برداشت از منابع اجتهاد بهره مند شود.
|