قرآن کریم : ظاهر و باطن

 

قرآن کریم: ظاهر و باطن‏

• مربوط به موضوع » معارف قرآن

س از آگاهى از دو عامل مهم تزکیه و تعلیم که با یکدیگر گره‏و پیوند خورده‏اند و براساس آن دانستیم که هدف مهمترى از سیاق‏آیات قرآنى به نظر مى‏رسد همان تزکیه است و به اینصورت به ظاهروباطن قرآن کریم نیز دست یابیم.
ظاهر همان "تزکیه" و باطن همان "تعلیم" است.
در حدیث آمده است که:
"ظاهر قرآن حکم و باطن آن علم است" حکم، همان "شریعت"و موجبات اجراى آن اعمّ از امید دادن و بیم دادن و قصص و امثال آن‏است در حالى که علم همان "سنتهاى فطرت" است که قرآن مجیدآنها را تبیین کرده است و نیز قوانین علمى که بدان اشاره نموده است:در حدیث دیگرى مى‏خوانیم که:
"ظاهر قرآن کسانى هستند که آیات درباره آنها نازل شده و باطن‏قرآن کسانى هستند که کارهایى نظیر کارهاى آنان مى‏کنند.(15)"

قرآن کریم، محکم و متشابه

قرآن کریم، محکم و متشابه

• مربوط به موضوع » معارف قرآن

از آن‏جا که قرآن کریم مستقیماً از سوى خداوند آفریننده آدمیان‏و خطاب به همه انسانها نازل شده است، لذا باید متناسب با علوّمقامى که دارد براى همه آنها قابل فهم و درک باشد، زیرا قرآن خطابى‏والاست که از سوى خداوند نازل شده است.
و از آن‏جا که علم و ایمان مردم درجات و مراتب مختلفى دارد،لذا آیات قرآنى نیز باید بر اساس درجات فهم انسانها باشد، و از همین‏جاست که مشکل اساسى ظهور مى‏کند، زیرا درجات بالا براى‏درجات پایینتر قابل فهم نخواهد بود.
در این هنگام قرآن خود براى حلّ این مشکل وارد عمل مى‏شودومردمى را که سطح پایین‏ترى دارند در حد خودشان متوقّف‏مى‏سازد و به آنها دستور مى‏دهد، فهم آیاتى را که براى آنان مبهم‏وپیچیده است به کسانى واگذارند که متناسب با درجات‏شان است‏وآن را درک مى‏کنند و از آیاتى که در محدوده درکشان واقع شود الهام‏بگیرند ومیزان پختگى فکرى آنها با این آیات هماهنگى دارد.

قرآن : تزکیه و تعلیم‏

قرآن : تزکیه و تعلیم‏

• مربوط به موضوع » معارف قرآن

قرآن دو هدف اساسى دارد که اگر آن دو را بشناسیم برخى ازجوانب پیچیده آن را باز خواهیم شناخت. این دو هدف عبارتند از:تزکیه و تعلیم مردم. خداوند در کتاب خود به این دو هدف اشاره کرده‏و مى‏فرماید:
)هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَکِّیهِمْ‏وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَإِن کَانُوا مِن قَبْلُ لَفِی ضَلاَلٍ مُبِینٍ ).
"اوست خدایى که به میان مردمى بى‏کتاب پیامبرى از خودشان مبعوث‏داشت تا آیاتش را بر آنها بخواند و ایشان را تزکیه کند، و کتاب و حکمتشان‏بیاموزد، اگرچه پیش از آن در گمراهى آشکار بودند."
پس آیات قرآنى که بر مردم درس نخوانده و اُمّى تلاوت و خوانده‏مى‏شود یکى تزکیه و دیگر تعلیم کتاب و حکمت را آنها هدف‏خود مى‏داند.
تفاوت میان "تزکیه" و "تعلیم" چیست و چگونه قرآن آن دو را دریک جا جمع کرده است؟

عقل در قرآن

عقل در قرآن‏

• مربوط به موضوع » معارف قرآن

الف - همان‏طور که هر پژوهشگرى روشى براى تحقیق و اسلوبى‏براى ارائه مطالب دارد که از نظر خاصّ او نسبت به عقل و شناخت‏نشأت مى‏گیرد. روش و اسلوب قرآن نیز از نظر این کتاب الهى نسبت‏به عقل و شناخت نشأت مى‏گیرد -که خواهد آمد- هیچ روشى بهتر ازتوجّه به خود و هیچ اسلوبى بهتر از توجّه دادن به خود نیست. به یادداشتن و به یاد آوردن دو راه برگزیده در زمینه عقل و شناخت‏مى‏باشد همچنان که در سایر زمینه‏هاى فلسفه و روانشناسى قرآن نیزهمین گونه است. و این شیوه و اسلوب همان چیزى است که به‏خواست خدا از آن سخن مى‏گوییم.
ب - با شناخت عقل است که به شیوه صحیح شناخت، طبیعت‏روحى، اجتماعى، اقتصادى، سیاسى انسان و بسیارى از حقایق‏مهم دست مى‏یابیم.

خدا در قرآن

خدا در قرآن‏

• مربوط به موضوع » معارف قرآن

براساس بیان و هدایت قرآن، خدا نه وجود است نه موجود، بلکه‏حقّ "قیوم" است.
وجود اگر چه نامى مقدّس از نامهاى نیک خداوند است و اگرچه‏نورى است که حقایق هستى را آشکار مى‏سازد و اگرچه -چنانچه‏گفتیم- با موجودات تفاوت دارد ولى به رغم همه این امور نمى‏توان‏آن را خدا دانست و نمى‏توان خدا را وجود دانست -پاک و مبراست‏پروردگار از این که چنین باشد- بلکه "وجود"، مخلوقى از"مخلوقات" خداست و هرگونه که بخواهد در آن تصرّف مى‏کند و آن‏را به پدیده‏اى مى‏بخشد و در نتیجه آن پدیده آشکار شده و آفرینش‏مى‏یابد.
نزدیکترین وسیله براى شناخت آن که وجود، مخلوق است‏تصرّف در آن مى‏باشد و این که یک بار به چیزى داده مى‏شود و سپس‏از آن ستانده مى‏شود، پس "وجود" هم "حقیقتى" است که مالک آن‏یعنى خداوند قادر آن را تدبیر مى‏کند.
موجودات نیز خدا نیستند، بلکه ستاره و درخت در برابر خداسجده مى‏کنند و خورشید و ماه به تدبیر خدا جریان دارند و زمین‏تسلیم امر اوست، ساده‏ترین دلیل آن نشانه‏هاى آشکار ضعف‏پدیده‏هاست که هرگز نمى‏توانند خداوند قادر باشند -پاک و منزّه‏است خدا از این که چنین باشد-.