از دیدگاه اسلام، زن به عنوان یک از همه حقوق انسانی برخوردار می باشد، البته اسلام برای مرد و زن در همه موارد یک نوع حقوق و یک نوع وظیفه و یک نوع مجازات قائل نشده است بلکه پاره ای از حقوق و تکالیف و مجازاتها را برای مرد مناسبتر دانسته و پاره ای از آنها را برای زن، و در نتیجه در مواردی که برای مرد و زن وضع مشابه و در موارد دیگر وضع نامشابهی در نظر گرفته است. اما این از آن جهت نیست که زن را پستتر از مرد، یا مرد را پستتر از زن بداند، بلکه بدان جهت است که زن و مرد در جهات زیادی مشابه یکدیگر نیستند و خلقت و طبیعت آنها را یکنواخت نخواسته است و تفاوتهای غریزی و طبیعی زیادی دارند و همین جهت ایجاب می کند که از لحاظ بسیاری از حقوق و تکالیف و مجازاتها وضع مشابهی نداشته باشند. این تفاوتها را از آن جهت بوجود آورده است تا پیوند خانوادگی میان زن و مرد را محکم تر کند و شالوده وحدت آنها را بهتر بریزد و حقوق و وظایف خانوادگی را میان زن و مرد تقسیم کند. قانون خلقت، تفاوتهای زن و مرد را به منظوری شبیه منظور اختلافات میان اعضای یک بدن ایجاد کرده است. اگر قانون خلقت هر یک از چشم و گوش و دست و پا و ستون فقرات را در وضع مخصوصی قرار داده است نه از آن جهت است که نسبت به آنها نظر تبعیض داشته است و یکی را پستتر دانسته است، بلکه این تفاوتها، "تناسب" است و قانون خلقت خواسته است با این تفاوتها تناسب بیشتری میان زن و مرد که قطعاً برای زندگی مشترک آفریده شده اند بوجود آورد. بنابراین گرچه زن و مرد از حقوق و تکالیف و مجازاتها با یکدیگر تفاوتهایی دارند. اما این تفاوتها از طرفی لازم و ضروری است و از طرفی هیچ گونه تبعیض و برتری یکی بر دیگری را به همراه ندارد و قرآن مجید در آیات زیادی این مطلب را بیان نموده است از جمله در آیه "یَأَیهَُّا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکمُ مِّن ذَکَرٍ وَ أُنثیَ.."[i]یعنی ای مردم ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم. از این آیه استفاده می شود که پدر و مادر (زن و مرد) در تولد انسان نقش دارند و این نقش بخاطر تفاوتهای آنان است. یا در جای دیگر می فرماید: "أَنیِّ لَا أُضِیعُ عَمَلَ عَمِلٍ مِّنکُم مِّن ذَکَرٍ أَوْ أُنثیَ"[ii]یعنی: من عمل هیچ عملکنندهای از شما را، زن باشد یا مرد، ضایع نخواهم کرد. در آیه دیگر می فرماید: "مَنْ عَمِلَ سَیِّئَةً فَلَا یجُْزَی إِلَّا مِثْلَهَا وَ مَنْ عَمِلَ صَلِحًا مِّن ذَکَرٍ أَوْ أُنثیَ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُوْلَئکَ یَدْخُلُونَ الجَْنَّةَ یُرْزَقُونَ فِیهَا بِغَیرِْ حِسَابٍ"[iii]یعنی هر کس بدی کند، جز بمانند آن کیفر داده نمیشود ولی هر کس کار شایستهای انجام دهد- خواه مرد یا زن- در حالی که مؤمن باشد آنها وارد بهشت میشوند و در آن روزی بیحسابی به آنها داده خواهد شد. بنابراین اگر چه زن بعنوان یک همسر و یک مادر در بعضی موارد وظایف و تکالیف و حقوق و مجازاتهایی متفاوت با حقوق و وظایف و مجازاتهای مرد دارد اما این تفاوت ها چیزی از مقام و منزلت زن کم نمی کند و چیزی هم بر مرد نمی افزاید. از نظر اسلام زن و یا مرد بودن موجب برتری نیست بلکه ایمان و تقوا است که موجب برتری افرادی می شود "إِنَّ أَکْرَمَکمُْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَئکُمْإِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیر"[iv] یعنی گرامیترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست خداوند دانا و آگاه است! [i]-سوره حجرات آیه 13 * یَأَیهَُّا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکمُ مِّن ذَکَرٍ وَ أُنثیَ وَ جَعَلْنَاکمُْ شُعُوبًا وَ قَبَائلَ لِتَعَارَفُواْ إِنَّ أَکْرَمَکمُْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَئکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ * ای مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیرهها و قبیلهها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید (اینها ملاک امتیاز نیست،) گرامیترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست خداوند دانا و آگاه است!
[ii]-سوره آل عمران آیه 195* فَاسْتَجَابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنیِّ لَا أُضِیعُ عَمَلَ عَمِلٍ مِّنکُم مِّن ذَکَرٍ أَوْ أُنثیَ بَعْضُکُم مِّن بَعْضٍ فَالَّذِینَ هَاجَرُواْ وَ أُخْرِجُواْ مِن دِیَرِهِمْ وَ أُوذُواْ فیِ سَبِیلیِ وَ قَتَلُواْ وَ قُتِلُواْ لَأُکَفِّرَنَّ عَنهُْمْ سَیَِّاتهِِمْ وَ لَأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تجَْرِی مِن تحَْتهَِا الْأَنْهَرُ ثَوَابًا مِّنْ عِندِ اللَّهِ وَ اللَّهُ عِندَهُ حُسْنُ الثَّوَابِ * خداوند، درخواست آنها را پذیرفت (و فرمود:) من عمل هیچ عملکنندهای از شما را، زن باشد یا مرد، ضایع نخواهم کرد شما همنوعید، و از جنس یکدیگر! آنها که در راه خدا هجرت کردند، و از خانههای خود بیرون رانده شدند و در راه من آزار دیدند، و جنگ کردند و کشته شدند، بیقین گناهانشان را میبخشم و آنها را در باغهای بهشتی، که از زیر درختانش نهرها جاری است، وارد میکنم. این پاداشی است از طرف خداوند و بهترین پاداشها نزد پروردگار است. [iii]-سوره غافر آیه 40. [iv]-سوره حجرات آیه 13 * یَأَیهَُّا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکمُ مِّن ذَکَرٍ وَ أُنثیَ وَ جَعَلْنَاکمُْ شُعُوبًا وَ قَبَائلَ لِتَعَارَفُواْ إِنَّ أَکْرَمَکمُْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَئکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ * ای مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیرهها و قبیلهها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید (اینها ملاک امتیاز نیست،) گرامیترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست خداوند دانا و آگاه است!
|
پاسخ
از نظر اسلام روح که حقیقت انسان است نه مذکر است و نه مؤنث و این اختلاف احکام و وظایف اعم از شرعی و تکوینی و طبیعی ناظر به بعد مادی و بدن آدمیان می باشد و تردیدی نیست که بدن زن و مرد با هم متفاوت است و احکام جداگانه ای در جاهایی که تفاوت دارند می طلبد. 1- هم زن دارای عقل است و هم مرد. هم زن از احساسات و عواطف برخوردار است و هم مرد. اما اگر بین عقل و عاطفه نزاعی در گیرد، معمولا در زنها عاطفه و احساساتی که او را بدیگران عطف می کند غالب می آیند و در مرد عقل بر احساسات و عواطف پاک چیره می شود و این هم عین نیاز زن و مرد است، مرد از این رو موجودی خشن تر و زن موجودی لطیف تر است و بر همین اساس جنگها و امور سخت به عهده مردان است و تربیت و شیر دهی که اموری لطیف تر هستند به عهده زنان است. 2- زن و مرد هر دو حق انتخاب همسر دارند ولی طبیعت زن این است که مطلوب واقع می شود نه طالب و الا به لحاظ دینی هیچ منعی نیست که زن هم ابتدا به انتخاب همسر اقدام کند ولی این عمل با روحیات او که باید در رابطه با همسر دلستانی کند ناسازگار می افتد. 3- در ازدواج زن و مرد هر کدام بر دیگری حقوقی پیدا می کنند و یک قرار داد عادی نیست بلکه یک امر مقدسی است که باید هر دو به قرار خود وفادار بمانند. آنچه که اهمیت دارد در خانواده باید بر اساس اخلاق و مودت زندگی کرد نه بر اساس مسائل دقیق حقوقی و الا زن هم مکانیسم هایی در اختیار دارد که مرد را در تنگنا قرار دهد، تأمین نیازهای داخلی منزل (پخت و پز، بهداشت و تغذیه، و... و حتی شیر دادن کودک) از وظایف زن نیستند و از سوی دیگر تامین خوراک و پوشاک و مسکن به حد متعارف وظیفه قهری مرد است با این حال هرگز از این حق خود استفاده نمی کند چون دیگر زندگی اخلاقی نخواهد بود و زندگی حقوقی مورد سفارش نیست و دوامی ندارد 4- راجع به خطبه منسوب به حضرت امیر (ع) شما را ارجاع می دهیم به کتاب زن در آئینه جمال و جلال، نوشته حضرت آیت الله جوادی آملی و تحلیلی جامعی که ایشان از این روایت ارائه دادند. |
پاسخ
زن و مرد در تعالیم اسلام در انسانیت مساوی و در تکالیف مشترک و دارای تکالیف اختصاصی نیز هستند. وظایف زن و مرد به جهت اختلاف در ساختار طبیعی و روانی آنها مختلف می شود و نقش آنها را در زندگی فردی و اجتماعی اندکی متفاوت می کند، ولی در اصول کلی و مهم تفاوت وجود ندارد؛ هر دو حق تحصیل عالیه داشته و هر دو مسئولیت اجتماعی می پذیرند و هر دو از مزایای اجتماعی و سیاسی و فردی برخوردار هستند. بعضی از نقشهای مرد تکالیفی هستند که قهراً متوجه زن نمی شود مثلاً کار در خارج از خانه و تأمین هزینه و مخارج منزل به عهده مرد است و زن این وظیفه را ندارد. در جنگها بر مردان لازم است که جانفشانی کرده و از مرزها و سرحدات دفاع کنند ولی به این شکل بر زنها واجب نیست. در یک نظر کلی اگر به حقیقت انسان توجه نماییم و ارزش های حقیقی مورد توجه اسلام را در نظر بگیریم، متوجه خواهیم شد که از نظر ارزش هیچ فرقی بین زن و مرد نیست و ارزش انسان اعم از زن و مرد بستگی به تقوای او دارد چنانچه در قرآن آمده است: *یا أَیُّهَا النّاسُ إِنّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثی وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوبًا وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللّهِ أَتْقاکُمْ إِنَّ اللّهَ عَلیمٌ خَبیرٌ*[1]ای مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیرهها و قبیلهها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید؛ (اینها ملاک امتیاز نیست،) گرامیترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست؛ خداوند دانا و آگاه است! البته به لحاظ تاریخی جامعه ما طی قرنها مورد ستم بوده است و به خصوص زنان و مادران فداکار این جامعه، گاه برای حفظ آرامش و سلامت خانواده، بار این ستم را بیشتر بر خود تحمل نمودهاند و انشاء الله در پرتو آگاهی و فعالیت زنان در نظام اسلامی آثار این ستمها زدوده شود. [1]-سوره حجرات آیه 13. |
دعای «اهدنا الصراط المستقیم» در نماز ده مرتبه و دعای «صلوات بر پیامبر و اهل بیتش علیهم السلام» نه مرتبه خوانده می شود. ارتباط این دو دعا این است که در روایات، صراط مستقیم را به اهل بیت علیهم السلام تفسیر کرده اند. از امام صادق علیه السلام می خوانیم که در تفسیر آیه «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ» فرموده اند: الطریق و معرفة الامام؛ منظور، راه و شناخت امام است. و نیز در حدیث دیگری از همان امام نقل شده: «و اللَّه نحن الصراط المستقیم؛ به خدا سوگند ما صراط مستقیم هستیم» در حدیث دیگری باز از همان امام می خوانیم که فرمود: «صراط مستقیم، امیر مؤمنان علی علیه السلام است»(تفسیر نمونه، ج 1، ص 50) صراط مستقیم راه خداست و نمایانگر راه خدا، اهل بیت علیهم السلام هستند. ارتباط دعای «اهدنا الصراط المستقیم» و «اللهم صل علی محمد و آل محمد» پیوند خدا و ولایت است. فراموش نکردن ولایت است که امروز آن ولی خدا، حضرت صاحب الزمان عجل الله فرجه است. دریافت دین از طریق ولایت و پیامبر صلی الله علیه و آله است. دین مقبول فقط باید از طریق پیامبر و جانشینانش باشد. |
«یس»(یاسین) و «طه»(طاها) بر اساس روایات، اسامی پیامبر خدا، صلی الله علیه و آله هستند. «طه» به معنای «یا رجل»(ای مرد) است و در پاره ای از اشعار عرب نیز به کلمه «طه» برخورد می کنیم که مفهومی شبیه «یا رجل» و یا نزدیک به آن دارد که بعضی از این اشعار ممکن است مربوط به آغاز اسلام یا قبل از اسلام باشد. این موضوع نیز جالب توجه است که در حدیثی از امام صادق علیه السلام می خوانیم که: طه از اسامی پیامبر است و معنای آن «یا طالب الحق»، «الهادی الیه» ای کسی که طالب حقی، و هدایت کننده به سوی آنی. (بحار الأنوار، ج 16، ص 86) از این حدیث چنین برمی آید که طه مرکب از دو حرف رمزی است. «ط» اشاره به طالب الحق و «ه» اشاره به هادی الیه می باشد. آخرین سخن در این زمینه این که کلمه طه مانند یس بر اثر گذشت زمان، تدریجا به صورت اسم خاص برای پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله درآمده است تا آن جا که آل پیامبر صلی الله علیه و آله را نیز «آل طه» می گویند. و از حضرت مهدی در دعای ندبه «یا بن طه» تعبیر شده است.(تفسیر نمونه، ج13، ص 157) هر اسمی که از قرآن، روایات و عرف استفاده می شود؛ اگر اسم خدا نباشد و اسمی نباشد که بر حقارت شخص دلالت کند؛ اشکالی ندارد. مثلا کسی اسم فرزندش را رحمان نامگذاری نکند. چون اسم خداست. اسم فرزندش را «عبدالرحمان» بگذارد. بهترین اسامی، اسم خداست با پیشوند کلمه عبد یا بنده در اول یا اخر اسم مثل «خدابنده»؛ «عبدالله». بهترین اسم، اسمی است که از اسامی خداوند گرفته شود و بعد از آن اسامی پیامبر و اهل بیت علیهم السلام و اسامی انبیاء سابق علیهم السلام. اسامی پیامبر: محمد، احمد، عبدالله، یس، طه. کنیه پیامبر: ابو القاسم القاب پیامبر که قابل نامگذاری است: بشیر، رحمت، مصطفی، منیر، نعمت، رسول، امین و... . اسامی زنان وارد شده در قرآن: مریم. البته در قرآن با صراحت، نامی از آسیه همسر فرعون برده نشده است. اسامی معرفی شده در روایات: فاطمه، راضیه، مرضیه، صدیقه، حوریه، انسیه، زهرا، بتول، زکیه، فائزه، کوثر، زینب، رقیه و... . |