آداب اعتکاف

آداب اعتکاف
اعتکاف ماندن در مسجد به قصد بندگی خداست و به خودی خود مستحق و به واسطه نذر ‚ قسم ‚ عهد ‚ اجاره و مانند آن واجب می شود .

شرایط اعتکاف :

روزه در اعتکاف :
کسانی که به هر علتی نمی توانند روزه بگیرند از توفیق اعتکاف محرمند. مثل مسافر یا کسی که روزه برای او ضرر دارد البته هر نوع روزه ای ( واجب ‚ مستحق ‚ قضاء ‚ نیابتی و000) برای صحت اعتکاف کافی است . مسافر می تواند با نذر سه روز روزة در سفر اعتکاف کنند هر چند که نمازش شکسته است .

مدت اعتکاف :
معتکف باید حداقل سه روز کامل از طلوع فجر روز اول تا اذان مغرب روز سوم در حال اعتکاف باقی بماند. دو روز اول اعتکاف مستحب است و اگر کسی بخواهد می تواند از حال اعتکاف خارج شود . اما اگر دو روز کامل به قصد اعتکاف در مسجد بماند روزه روز سوم بر او واجب می شود و باید در حال اعتکاف باقی بماند.

اجازه ولی :
بدون اذن ولی یا کسی که با انجام اعتکاف حقی از او ضایع می شود اعتکاف صحیح نیست .

محرمات اعتکاف :
از جمله محرمات اعتکاف بوییدن و استعمال بوی خوش به قصد لذت ، بحث و جدل ، خرید و فروش است و محرمات مذکور مبطل اعتکاف است .

توجه:
از آنجایی که فرد معتکف روزه دار است باید از مبطلات روزه نیز اجتناب کند بعلاوه بر رعایت حقوق دیگران احکام مسجد را نیز رعایت نمایند . حفظ حرمت مسجد و با وضو بودن و حفظ نظافت مسجد و ترک سخن دنیا ( سخن از هر چه غیر از خدا و پرداختن به باطل ) از مواردی است که بر آن تأکید شده است .

زمان اعتکاف :
در هر زمان که روزه صحیح باشد اعتکاف نیز صحیح است و اعتکاف زمان خاصی ندارد . البته ایام البیض و به ویژه دهه آخر ماه مبارک رمضان افضل اوقات است .

نیت اعتکاف :
در اعتکاف نیت و تعیین نوع اعتکاف شرط صحت آن است ولی نیت وجوب یا مستحب لازم است.

وقت نیت اعتکاف :
نیت از ابتدای طلوع فجر روز اول است و تأخیر آن از طلوع فجر جایز نیست ، ولی اگر قبل از طلوع فجر هم نیت کند اشکال ندارد.

مکان نیت اعتکاف :
در وقت نیت اعتکاف باید در مسجدی که بنا دارد در آن معتکف شود حضور داشته باشد ولی اگر ابتدا طلوع فجر برای تجدید وضو و یا به جهت ضرورت دیگر خارج شده است می تواند نیت کند.

مکان اعتکاف:
اعتکاف باید در مسجد باشد بنابراین در غیر از مسجد مثل نمازخانه و مصلی ها (اگر مسجد نباشد ) و000 اعتکاف صحیح نیست و بعد از مسجد الحرام و مسجد النبی (ص)، مسجد کوفهو مسجد بصره اعتکاف باید در مسجدی که جامعیت دارد انجام بگیرد.

مقصود از مسجد جامع مسجدی است که بسیاری از مردم در آن رفت و آمد دارند .(در مقابل آن مسجد بازار ، مدرسه ، کارخانه وپادگان و 000 که اعتکاف در آن صحیح نیست ).
صحن و ورودی های مسجد جزو مسجد نیست گر این که معلوم باشد جزو مسجد است. اگر شک کند که جایی جزو مسجد ندارد ، بنا بر این اعتکاف در آن مکان صحیح نیست ، مگر اینکه رفتن به آنجا ضرورت داشته باشد .

خارج شدن از مسجدمحل اعتکاف:
خارج شدن از مسجد جایز نیست مگر به جهت ضرورت عقلی ، عرفی و شرعی مثل مراجعه به پزشک در موارد اضطرار و دستشویی (ضرورت عقلی ) و عیادت بیمار و تشییع جنازه در صورتی که میت با او نسبت داشته باشد ( ضرورت عرفی) و غسل کردن و وضو گرفتن (ضرورت شرعی) ، خروج برای درس و مباحثه و تبلیغ و این گونه امور ، خلاف احتیاط است.
اگر در محلی اعتکاف کند که دیگری جای برای اعتکاف گرفته بود حکم غصب دارد اگر چه اعتکاف صحیح است.
همچنین در صورتی که عذر شرعی برای بانوان به وجود آید بایستی از مسجد خارج شوند و در نتیجه اعتکاف آنها باطل می گردد.

بنا بر احتیاط واجب در صورت خارج شدن از مسجد برای ضرورت کوتاهترین و نزدیکترین راهها را انتخاب کنند و واجب است بیشتر از مقدار نیاز و ضرورت در خارج مسجد توقف نکنند . واجب است زیر سایه ننشینند . بلکه بنا بر احتیاط خارج از مسجد ننشیند مگر جهت ضرورت .

اگر معتکف برای ضرورت از مسجد خارج شود و مدت خروج وی طول کشید به اندازه ای که اعتکاف از بین برود اعتکافش باطل است.

آداب  احکام و شرایط اعتکاف

در این فراز نگاهی گذرا به اعمال، احکام، شرایط، محرمات و آداب اعتکاف افکنده ایم.

اعتکاف از عبادات مستحب به شمار می رود. البته، ممکن است هر عبادت مستحبی، تحت عناوین دیگری، واجب گردد.
اعتکاف نیز با داخل شدن تحت یکی از این عناوین از استحباب خارج شده رنگ وجوب به خود می گیرد. اگر کسی نذر کند یا با خدای خود عهد و پیمان ببندد که سه روز در مسجد جامع معتکف شوم تحت عنوان وفای به نذر و عهد، اعتکاف بر او واجب می گردد.
اعتکاف با شرط در ضمن عقد نیز واجب می شود به طور مثال اگر خانه خود را به دیگری اجاره دهد و شرط کند که مستأجر سه روز اعتکاف نماید و همچنین بر اجیری که تعهد کرده در برابر مبلغی، معتکف شود، واجب است که اعتکاف را انجام دهد. همچنین کسی که دو روز اعتکاف را تمام کند اعتکاف روز سوم بر او واجب است. 

نیابت در اعتکاف

اعتکاف را می توان به سه صورت به جای آورد.
1) برای خود ؛ 2) به نیابت از مردگان 3) به نیابت از زندگان
اگر اعتکاف را به نیابت از کسی که، از دنیا رفته به جای آورد، در این صورت اعتکاف را تنها به نیابت از یک نفر می توان انجام داد ولی اگر مقصود اهدای ثواب باشد می توان ثواب اعتکاف را به چند نفر، زنده یا مرده، هدیه کرد.
در مورد نیابت از شخص زنده، در میان فقها اختلاف نظر وجود دارد. بسیاری از فقها در درستی چنین اعتکافی، تردید کرده اند. در این صورت، هرگاه نایب، اعتکاف را به قصد رجا، یعنی امید به مطلوب بودن عمل نزد خدا، نه به عنوان عبادتی حتمی انجام دهد، مانعی ندارد.
شرایط اعتکاف
شرایط اعتکاف عبارت اند از:
1- ایمان:
اعتکاف از غیر مسلمان، پذیرفته نمی شود و باطل است.
2- عقل:
اعتکاف انسان مجنون باطل است.
البته آنان که دارای جنون ادواری هستند. یعنی بعضی از اوقات در حال جنون و دیگر اوقات سالم هستند، اگر در حال سلامت معتکف شوند، اعتکاف آنها صحیح است. اصولاً هر عاملی مانند بی هوشی و مستی و ... که موجب از کار افتادگی عقل شود، اعتکاف را باطل می کند.
3- نیت و قصد قربت:
در یک تقسیم بندی، واجبات و مستحبات به دو قسم تعبدی و توصلی تقسیم می شوند. مراد از تعبدی، عملی است که قصد قربت در آن معتبر است مانند نماز و روزه؛اما در اعمال توصلی این طور نیست. اعتکاف مانند نماز و روزه از اعمال تعبدی است و چنانچه بدون قصد قربت و با انگیزه های غیر الهی انجام شود، باطل می گردد.
کسی که قصد اعتکاف دارد باید قبل از طلوع فجر نیت کند.
سؤال اینجاست: آیا ماندن در مسجد و روزه گرفتن به قصد اعتکاف کافی است؟ یا آن که معتکف باید قصد کند عبادتی دیگر مانند قرائت قرآن و دعا را نیز انجام دهد؟ بیشتر فقها می گویند برای تحقق اعتکاف، قصد ماندن در مسجد به عنوان اعتکاف، به تنهایی کافی است. در مقابل، برخی از فقها، قصد عبادتی دیگر را شرط می دانند.
4- روزه:
از شرایط اعتکاف، روزه گرفتن در ایام اعتکاف است. لذا تحقق اعتکاف از مسافری که روزه برای او جایز نیست غیر ممکن است و نیز اعتکاف از زنان در حال عادت ماهیانه ( هم به دلیل جایز نبودن روزه و هم به دلیل جایز نبودن توقف در مسجد برای او ) پذیرفته نمی باشد و همچنین اعتکاف در روز عید قربان و عید فطر که روزه در آن دو روز حرام است، باطل است.
5- مدت اعتکاف:
اعتکاف نباید کمتر از سه روز باشد. اگر کسی کمتر از سه روز را برای اعتکاف نیت کند