به طور کلی سفر مربی انسان است و برای جسم و روح انسان
سازندگی دارد. سفر وسیله شناخت است، هم شناخت خود، هم شناخت دیگران. چون رنج‌ها و
سختی‌های مسافرت و حالت‌های فوق‌العاده، جوهره انسان را می‌نمایاند و خصلت‌های
درونی بروز می‌کند.
حتی انسان میزان تحمل، مقاومت، کاردانی و تجربه خود را هم
در سفر می‌تواند محک بزند، اگر به معارف اسلامی نگاهی گذرا بیفکنیم خواهیم دید که
نه تنها در کتاب الهی و انسان ساز قرآن کریم بلکه در سخنان بزرگان دین در این خصوص
بحث به میان آمده است.
آن جا که خداوند در سوره عنکبوت آیه 20 می‌فرماید: قل
سیروا فی الارض فانظروا کیف بدا الخلق. بگو در زمین بگردید پس بنگرید که خداوند
چگونه آفرینش را آغاز کرده است.
با دقت در این آیه می‌توان فهمید که جهانگردی،
سیر و سفر مطالعه طبیعت و گردش‌های هدف‌دار یک وظیفه است و حتی گردش در طبیعت انسان
را به فکر وا می‌دارد و سفر علاوه براین که عقل را تقویت و سلامت جسمی را تامین
می‌کند حتی منجر به تخلیه روانی و فرار از خستگی‌ها می‌شود.
در این میان بهتر
است انسان، مسافرت به شهرهای مذهبی و زیارتگاه‌ها و دیدن اماکن تاریخی و دیدار با
بزرگان و شخصیت‌های علمی و اخلاقی را مدنظر داشته باشد.
به فرموده حضرت رضا
علیه السلام:
« هر امامی برگردن دوستان و پیروانش ، عهد و پیمانی دارد. از جمله
اموری که وفای به این عهد و پیمان است ، زیارت قبور ائمه (ع ) است.»
آداب
سفر
حال که به اهمیت سفر پی بردیم بهتر است که به بعضی از آداب آن اشاره نماییم
.
1-انتخاب همسفر. پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: انتخاب همسفر مقدم بر سفر
کردن است
2- شروع کردن سفر با «صدقه»، جهت سلامتی و رفع و دفع بلاها.
در
این باره امام صادق (ع) می‌فرماید: مسافرت خود را با صدقه آغاز کن و هرگاه خواستی
بیرون برو، زیرا با صدقه دادن سلامت سفرت را می‌خری.
3- تهیه سوغات.
پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: «هرگاه یکی از شما به سفر رفت در بازگشت حتی اگر شده ،
یک قطعه سنگ برای خانواده‌اش هدیه و تحفه بیاورد.»
4- انتخاب یک نفر به
عنوان سرپرست یا راهنما . رسول اکرم (ص) می فرماید : هر گاه سه نفر همسفر شدند از
میان خود یک نفر را به سالاری انتخاب کنند .
5- همراه برداشتن مواد غذایی و
خوراکی‌های مورد نیاز و ره توشه سفر.
رسول خدا صلى اللّه علیه و اله فرمود:از
بزرگوارى مرد است که وقت رفتن به سفر، توشه راهش پاکیزه باشد.
از امام صادق
علیه‌السلام است که فرمود:هرگاه مسافرت کردید، سفره اى همراه داشته باشید و در آن
زمان با همراهان مدارا کنید.
6- خواندن دو رکعت نماز، دعا کردن و جان و مال
خانواده را به خدا سپردن و بر او توکل کردن.
7- همراه داشتن مسواک، شانه،
لباس و ظرف و داروهای مورد نیاز، سوزن، نخ، طناب و زیرانداز. و رعایت اخلاق خوب با
همسفر در طول مسافرت.
در روایت آمده است لقمان حکیم در مقام اندرز به فرزندش
می‌گوید : فرزندم ! با شمشیر و پای فزار و دستار و چادر (خیمه) و مشک آب و نخ و
سوزن و درفش خود مسافرت کن و داروهایی که به کار تو و همراهانت آید را با خود بردار
و با همسفرانت سازگاری نشان ده مگر آن جا که پای معصیت خدا در میان
باشد.
9-مشورت کردن در سفر . در حدیث معتبر از حضرت امام جعفر صادق منقول
است، حضرت لقمان پسر خود را چنین نصیحت فرمود: وقتی با گروهی سفر می‌کنی، در کارهای
خود و کارهای ایشان بسیار مشورت کن و در روی ایشان تبسم بسیار بکن و در توشه ی خود
در میان ایشان صاحب کرم باش. وقتی تو را به ضیافت بطلبند قبول کن و اگر از تو مدد
طلبند ایشان را یاری کن و به سه چیز بر ایشان غلبه کن: به بسیاری خاموشی ، بسیاری
نماز و سخاوت و جوانمردی در هر چه با خود از چهارپا ، مال و توشه داری. اگر گواهی
از تو بطلبند، یا بر امر حقی خواهند و تو را گواه کنند بپذیر.
از حضرت علی (ع)
منقول است که مروت و مردی در حضر، خواندن قرآن ، همنشینی با علما و تفکر در فقه و
علوم و محافظت بر نمازهای جماعت است. اما مروت سفر توشه خود را صرف کردن، مخالفت
رفیقان ننمودن و خدا را در هر بلندی ، پستی فرود آمدن ، ایستادن و نشستن بسیار یاد
نمودن است.
از حضرت صادق (ع) منقول است که در حکمت آل داود نوشته است که نباید
کسی سفر کند مگر برای سه چیز : سفری که توشه ی آخرت در ان حاصل شود، سفری که باعث
مرمت امور معاش شود یا سفری که برای سیر و لذتی باشد که حرام
نباشد.
آداب غسل و نماز و دعا در وقت بیرون رفتن
سید بن طاوس- علیه الرحمه- روایت کرده است که چون اراده سفر نماید، سنت است که
غسل کند پیش از بیرون رفتن.
در حدیث معتبر از حضرت رسول صلى الله علیه و
آله و سلم منقول است که هیچ خلیفهاى آدمى در اهلش نمىگذارد بهتر از آن که در وقت
بیرون رفتن دو رکعت نماز بگزارد. پس بگوید: «اللهم انى استودعک نفسى و اهلى و مالى
و ذریتى و دنیاى و آخرتى و امانتى و خاتمة عملى. »
ابن طاوس- علیه الرحمه-
گفته است که در رکعت اول قل هو الله احد و در رکعت دوم انا انزلناه بخوان.
در حدیث معتبر منقول است که چون حضرت امام محمد باقر (ع) اراده سفرى
مىکردند، خانواده خود را در حجرهاى جمع مىکردند و این دعا مىخواندند: «اللهم
انى استودعک الغداة نفسى و مالى و اهلى و ولدی و الشاهد منا و الغائب اللهم احفظنا
و احفظ علینا اللهم اجعلنا فی جوارک اللهم لا تسلبنا نعمتک و لا تغیر ما بنا من
عافیتک و فصلک».
در روایت دیگر منقول است که چون حضرت رسول (ص) اراده سفرى
مىنمودند، این دعا مىخواندند در وقتى که بر مىخاستند که متوجه شوند (رو به مقصد
کنند): «اللهم بک انتشرت و الیک توجهت و بک اعتصمت انت ثقتى و رجائى اللهم اکفنى ما
اهمنى و ما لا اهم له و ما انت اعلم به منى اللهم زودنى التقوى و اغفرلى و وجهنى
الى الخیر حیث ما توجهت. »
سید بن طاوس- علیه الرحمه- روایت کرده است که چون بر
در خانه بایستد، تسبیح حضرت فاطمه علیها السلام بخواند و سوره حمد و آیة الکرسى را
به نحوى که گذشت، بخواند.
در حدیث معتبر از حضرت موسى بن جعفر(ع) منقول است
که هر که اراده سفرى نماید و در خانه خود بایستد و به جانبى که اراده دارد حرکت
کند، پس سوره حمد را از پیش رو و جانب راست و جانب چپ بخواند و آیة الکرسى را نیز
از پیش رو و از جانب راست و از جانب چپ بخواند. پس بگوید: «اللهم احفظنى و احفظ ما
معى و سلمنى و سلم ما معى و بلغنى و بلغ ما معى ببلاغک الحسن الجمیل. » حق تعالى
حفظ کند او را و آن چه با اوست و به سلامت دارد او را و آن چه با اوست و برساند او
را و آن چه با اوست.
آداب توشه برداشتن در سفر و آداب صرف کردن آن
از حضرت صادق (ع) منقول است که چون به سفر روید، سفره با خود بردارید و طعامهاى
نفیس در آن سفره بگذارید.
از حضرت رسول صلى الله علیه و آله و سلم منقول
است که از شرف آدمى آنست که هرگاه به سفرى رود توشه خود را نیکو گرداند.
در
حدیثحسن منقول است که صفوان از حضرت صادق (ع) پرسید: من اهل خود را با خود به حج
مىبرم؛ خرجى خود را در کمر خود ببندم؟ حضرت فرمود: بلى، پدرم مىگفت: «از قوت
مسافر آنست که نفقه خود را حفظ کند».
در حدیث دیگر منقول است که دیگرى به
آن حضرت عرض کرد: دراهمى (درهمها، سکهها) که در آن صورتها نقش کردند با خود دارم
و آن را در همیان (کیسه پول) مىکنم و در کمر مىبندم در حالت احرام. فرمود: باکى
نیست. خرجى تو است و اعتماد تو بعد از خدا بر آنست.
در احادیث معتبره بسیار
وارد شده است: "کسى که تنها به سفر رود ملعون است".
در حدیث معتبر منقول
است که حضرت رسول صلى الله علیه و آله و سلم به حضرت امیرالمؤمنین (ع) وصیت نمود:
یا على! هرگز تنها به سفر مرو، که شیطان با یک کس است و از دو تا دورتر است. یا
على! شخصى که تنها به سفر مىرود گمراه است و دو کس که مىروند دو گمراهند و سه کس
مسافرانند.
در روایت دیگر منقول است که شخصى به خدمتحضرت صادق (ع) آمد. آن
حضرت پرسیدند: در راه کى مصاحب تو بود؟ گفت: تنها بودم. فرمود: اگر من پیشتر تو را
مىدیدم تو را نیکو تأدیب مىکردم که چگونه باید سفر رفت. پس فرمود: یک کس شیطان
است و دو تا شیطانند و سه نفر مصاحباناند و چهار نفر رفیقاناند.
به سند
معتبر از حضرت موسى بن جعفر منقول است که هر که به سفرى رود، بگوید: «ما شاء الله
لا حول و لا قوة الا بالله اللهم انس وحشتى و اعنى على وحدتى و ادغیبتی. »
در حدیث معتبر از حضرت رسول صلى الله علیه و آله و سلم منقول است که رفیق
به هم رسان، پس به سفر برو. و فرمود: دو کس با هم رفیق نمىشوند مگر آن که
محبوبترین ایشان نزد خدا و آن که ثوابش بیشتر است، آنست که بیشتر با رفیقش مدارا
مىکند.
در حدیث دیگر فرمود: بهترین رفیقان و مصاحبان نزد خدا چهار نفرند و
هیچ گروهى زیاده از هفت کس نمىشود مگر آن که صداهایشان بسیار است. پس از این
احادیث معلوم شد که اقل رفیقان سه نفرند و اکثر ایشان هفت، و آن که زیاده از هفت
خوب نیست در رفیقان هم توشه و هم سفره.
از حضرت رسول صلى الله علیه و آله و
سلم منقول است که سنت است که رفیقان هم توشه، اول خرجىهاى خود را به درآورند و بر
روى یکدیگر بگذارند، که این بیشتر باعث خشنودى خاطر و نیکى اخلاق ایشان مىشود.
از حضرت امیرالمؤمنین (ع) منقول است که مصاحبت مکن در سفر با کسى که
فضیلت تو را بر خود نداند، آن قدر که تو از فضیلت او بر خود مىدانى.
از
حضرت صادق (ع) منقول است که مصاحبت و رفاقت کن با کسى که تو به او زینت یابى و
مصاحبت مکن با کسى که او به تو زینت یابد، یعنى تو کسب علم و کمالات از او توانى
نمود.
در حدیث دیگر از شهاب منقول است که گفت: به خدمت حضرت صادق عرض
کردم: شما مىدانید حال و توانگرى مرا و احسانى که با برادران خود مىکنم. پس با
جماعتى از ایشان رفیق مىشوم در راه مکه و بر ایشان توسعه مىکنم و بسیار خرج
مىکنم. فرمود: اى شهاب! چنین مکن. اگر تو دست به خرج کردن بگشایى و ایشان هم
بگشایند، به ایشان ضرر مىرسد و پریشان مىشوند و اگر تو بکنى و ایشان نکنند، باعث
مذلت ایشان است. پس رفاقت با جماعتى بکن که مثل تو باشند در توانگرى و توانایى.
در روایت دیگر از حضرت امام محمد باقر (ع) منقول است که اگر مصاحبت کنى، با
مثل و مانند خود مصاحبت و رفاقت بکن و با کسى رفیق مشو که خرج تو را کشد، که این
موجب خوارى مؤمن است.
از حضرت امام صادق (ع) منقول است که حق مسافر بر
رفیقان، آنست که چون بیمار شود، سه روز براى او توقف کنند.
در حدیث دیگر
منقول است که از حضرت امام محمد باقر پرسیدند: جماعتى که با یکدیگر رفیق مىشوند و
در میان ایشان مالدار و پریشان هست، آیا آن مالدار خرج آنها را مىتواند کشید؟
فرمود: اگر آنها به طیب (رضایت) خاطر راضى باشند باکى نیست.
در روایت دیگر
منقول است که از حضرت صادق (ع) پرسیدند: شخصى رفیق مىشود با جماعتى مالدار و مالش
از آنها کمتر است و آنها خرج خود را بیرون مىآورند و او مثل آنها خرج نمىتواند
کردن. فرمود: من دوست نمىدارم که خود را ذلیل کند. با کسى رفیق شود که مثل او
باشد. در احادیث معتبره منقول است که از ما نیست کسى که با مصاحبانش نیکو مصاحبت
نکند و با رفیقانش نیکو رفاقت نکند و کسى که نمک خورد و حق نمک را رعایت نکند.
آداب سفر به روایت علامه مجلسیاز حضرت صادق (ع) منقول است که در حکمت آل داود نوشته است که نباید کسى سفر کند
مگر از براى سه چیز: سفرى که توشه آخرت در آن حاصل شود یا سفرى که باعث بهتر شدن
امور معاش گردد یا سفرى که از براى سیر و لذتى باشد که حرام نباشد.
در حدیث
دیگر فرمود: سفر کنید تا بدنهاى شما تندرست شود و جهاد کنید تا غنیمت دنیا و آخرت
بیابید و حج کنید تا مال دار و بىنیاز شوید.
در حدیث دیگر فرمود: سفر،
قطعهاى است از عذاب، چون کار شما در سفر ساخته شود، زود به اهل خود برگردید.
در حدیث صحیح منقول است که محمد بن مسلم از حضرت صادق (ع) پرسید: به زمینى
مىروم که در آنجا به غیر از برف و یخ چیزى نیست. فرمود: چون مضطر است تیمم کند و
دیگر به چنین زمینى نرود که دینش در آنجا هلاک شود.
آداب سفر طبق تعالیم دینیخداحافظی کردن از خانواده و بستگان از سوی مسافر
- بدرقه کردن کسی که به
سفر می رود، از سوی اهل خانه و بستگان
- شروع کردن سفر با "صدقه"، جهت
سلامتی و رفع و دفع بلاها
- خواندن دو رکعت نماز، دعا کردن و جان و مال
خانواده را به خدا سپردن و بر او توکل کردن
- خواندن این دعا: «بسم الله،
آمنت بالله، توکلت علی الله، ماشاءالله، لاحول و لا قوة الا بالله»
-
برداشتن عصا، یا وسیله ای جهت دفع شر و خطرات احتمالی و حمل ابزار دفاعی
-
همراه داشتن مسواک، شانه، لباس و ظرف
- همراه برداشتن مواد غذایی و خوراکی
های مورد نیاز و ره توشه سفر
- همراه داشتن داروهای مورد نیاز، سوزن، نخ،
طناب و زیرانداز
- رعایت اخلاق خوب با همسفر در طول مسافرت
- در سفر،
بار بر دوش دیگران نبودن، و خرج خود را به گردن دیگران نیانداختن
- مراعات
حال همسفر، در صورتی که خسته یا مریض باشد
- همکاری در امور، بر عهده گرفتن
کارهای سنگین در مسافرت
- گوش کردن به حرف بزرگترها
- مشورت با
همسفران در انجام کارها و تصمیم گیری ها
- مواظبت بر خواندن نماز در اول
وقت
- پس از سفر، نقل نکردن سختی ها و ناملایمات مسافرت
- در بازگشت
از سفر، برای اهل خانه، هدیه و سوغات آوردن
- هنگام مراجعت از مسافرت به
وطن، خدا را شکر کردن و بر نعمت سلامتی، حمد نمودن
برای تک تک آنچه یاد شد،
احادیث مکرری در متون دینی آمده که مجال طرح آنها نیست.
به علاوه، سفر
وسیله شناخت است، هم شناخت خود، هم شناخت دیگران. چون رنج ها و سختی های مسافرت و
حالت های فوق العاده، جوهره انسان را می نمایاند و خصلت های درونی بروز می کند. حتی
انسان میزان تحمل، مقاومت، کاردانی و تجربه خود را هم در سفر می تواند محک بزند.
آداب مسافرت
1- انتخاب رفیق
قال علی علیه السلام: سل عن الرفیق قبل الطریق و عن
الجار قبل الدار. نهج البلاغه / نامه 31
قبل از مسافرت، از رفیق و همسفرت
سؤال کن و اطلاع بیاب، و قبل از تهیه مسکن از همسایه‌ات آگاه شو.
2 - انتخاب
رفیق هم طراز
اذا صحبت فاصحب نحوک فلا تصحب من یکفیک فانّ ذلک مذلة
للمؤمن. مکارم الاخلاق / 131
هنگام همنشینی، با سطح خود همراه شو، نه با کسی
که به تو برسد. چراکه این کار موجب خواری مؤمن است.
3 - انتخاب رئیس
قال رسول الله صلّی اللّه علیه و آله: اذا کان ثلاثة فی سفر فلیؤمّروا
احدهم. کنزالعمال / 17550
هرگاه سه نفر به مسافرت روند باید یکی از آنان
مسئول کارها و تصمیمات شود.
4 - صدقه
قال الصادق علیه السلام: افتتح
سفرک بالصدقة و اخرج اذا بدالک فانّک تشتری سلامة نفسک. بحار / 100 /
103
سفر خود را با صدقه آغاز کن و هرگاه خواستی بیرون برو، زیرا (با صدقه
دادن) سلامت سفرت را می خری.
5 - به دیگران اطلاع دادن
عن ابی عبدالله
علیه السلام قال: قال رسول الله صلّی اللّه علیه و آله حقّ علی المسلم اذا اراد
سفرا ان یُعلم اخوانه و حق علی اخوانه اذا قدم ان یأتوه. کافی / 2 /
174
پیامبر فرمودند وظیفه هر مسلمانی است که وقتی خواست به مسافرت برود
دوستان و برادرانش را مطلع کند و دوستانش نیز وظیفه دارند هرگاه برگشت به دیدنش
بروند.
6 - تهیه زاد و توشه
امام صادق علیه السلام فرمود: «دِرهَمٌ فى
الحجّ اَفضَلُ من اَلْفَىْ اَلْفٍ فى ما سوى سَبِیلِ اللّه» ، مصرف یک درهم در راه
حج، از دو میلیون درهم در غیر حج بهتر است (گرچه مصرفهاى دیگر هم در راه خدا
باشد).
7- موافقت با دوستان
قال لقمان لابنه: تزوّد معک الادویة فتنتفع
بها و من معک و کن لاصحابک موافقا الاّ فی معصیة الله. بحار / 73 / 275
[در
مسافرت] توشه زیاد بردار تا خود و همراهانت از آن بهره برند و با همراهانت موافق و
همراه باش جز در گناه و عصیان پروردگار.
8 - دعا و نماز خواندن
قال
الرضا علیه السلام: و اذا اردت سفرا فاجمع اهلک و صلّ رکعتین و قل اللهم انی
استودعک دینی و نفسی و اهلی و ولدی و عیالی. مستدرک /2 /2 5
هرگاه خواستی به
مسافرت روی، خانواده خود را گرد آور و دو رکعت نماز بخوان و بگو «خدایا دینم و خود
و خانواده و زن و فرزندم را به تو می‌سپارم».
قال الصادق علیه السلام: من
قرأ قل هو الله احد حین یخرج من منزله عشر مرّات لم یزل فی حفظ الله عزّوجلّ. ...
حتی یرجع الی منزله. کافی / 4 /3 33
هرکه هنگام خروج از خانه‌اش ده بار "قل
هو الله" را بخواند، تا آنگاه که به خانه‌اش برگردد در پناه خدا خواهد بود.
9 -
شوخی کردن
قال الصادق علیه السلام: "المروّة فی السفر کثرة الزاد و طیبه و
بذله لمن کان معک و کتمانک علی القوم سرّهم بعد مفارقتک ایاهم و کثرة المزاح فی غیر
مایسخط الله عزّوجلّ. بحار/73/266
مردانگی و بزرگی در سفر، در اینست که: توشه
زیاد وخوب برداری و به همراهانت هم ببخشی و اسرارشان را که در سفر از آن مطلع
شده‌ای، بعد از جدایی از آنان بپوشانی و با آنان با کارهای غیر گناه، زیاد شوخی
کنی.
10- بازگو نکردن مشکلات سفر
قال النبی صلّی اللّه علیه و آله... و
ترک الروایة علیهم اذا انت فارقتهم. مستدرک / 2 / 43
یکی از آداب سفر اینست
که: بعد از جدایی از همسفران پشت سرشان حرف نزنی.
11- به تنهایی سفر
نرفتن
قال الکاظم علیه السلام: لا تخرج فی سفر وحدک فان الشیطان مع الواحد و
هو من الاثنین ابعد. وسائل / 5 / 300
هیچگاه تنها به سفر نرو که شیطان همراه
هر تنهایی است و او از جمع دو نفره دور است.
12- تبسم داشتن
قال الصادق
علیه السلام: قال لقمان لابنه اذا سافرت مع قوم فاکثر استشارتهم فی امرک و امرهم و
اکثر التبسم فی وجوههم. ... بحار/76/271
لقمان به پسرش سفارش کرد هرگاه
همراه گروهی به مسافرت رفتی، در کارهای خود و آنان، زیاد مشورت کن و خنده بر
چهره‌هاشان زیاد کن.
13- سفر با افراد متواضع
قال علی علیه السلام: لا
تصحبنّ فی سفر من لا یری لک الفضل علیه کما تری له الفضل علیک. بحار / 76 /
267
هیچگاه همسفر کسی نشو که برایت فضل و جایگاهی نسبت به خود آنگونه که تو
برای او در نزد خود قائلی، قائل نیست.
آداب سفر*همراهی کردن با همسفران
لقمان : فرزندم در سفر با
همراهان خود همراهی کن مگر در گناه و معصیت
*خواندن سرود و شعر بدون غنا
*مراعات کردن توان ضعیف ترین همسفران
پیامبراکرم (ص) به پای ضعیف
ترین فرد راه بپیمایید
*جوانمردی کردن
امام صادق(ع) : جوانمردی
درسفربه این است که:
1- توشه فراوان و پاک برداری و در سفر در اختیار همه
همسفران خود قرار دهی؛
2- آنچه از همراهان خود می بینی [سختی ها ،آزارها ،
تندی ها و ... ] کتمان کنی ؛
3- خلقی نیک داشته باشی ؛
4- با آنان
بسیار شوخی و مزاح کنی در غیرآن چه موجب خشم خدا وند می شود ؛
5- در هر فراز
ونشیب و نشست و برخاستی خدا را بسیار یادکنی .
آداب سفر در اسلام
در دین مبین اسلام هم تشویق به سیر و سفر شده و هم برای آن آداب بسیاری بیان شده
است. آداب سفر را می توان به آداب قبل از سفر و آداب در سفر تقسیم کرد.
اهمیت سفر در آیات و روایات
در قرآن کریم پنج بار کلمه
سیروا آمده که با این عبارت خداوند دستور به سیر و سفر در روی زمین را داده است.
مانند این آیه شریفه: قُلْ سیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانْظُرُوا کَیْفَ بَدَأَ
الْخَلْقَ ثُمَّ اللهُ یُنْشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ إِنَّ اللهَ عَلى کُلِّ
شَیْءٍ قَدیرٌ. بگو: «در زمین بگردید و بنگرید خداوند چگونه آفرینش را آغاز کرده
است؟ سپس خداوند (به همین گونه) جهان آخرت را ایجاد مىکند؛ یقیناً خدا بر هر چیز
توانا است!(1)
در کتاب آداب الدینیه فصل سیزدهم بیان آداب مربوط به مسافرت
آمده است: رسول خدا صلّى الله علیه و آله و سلّم فرمود: مسافرت کنید تا سالم
بمانید.
و حضرت امام صادق علیه السلام فرمود: یکى از حکمتهاى آل داود علیه
السلام آن است که عاقل باید کوچ ننماید مگر در سه صورت: بدست آوردن توشه آخرت،
اصلاح زندگى، لذت غیر حرام.(2)
آداب قبل از سفر
الف. زمان
های مناسب سفر
امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس مىخواهد سفر برود روز
شنبه مسافرت کند، اگر در روز شنبه سنگى از کوهى سقوط کند خداوند آن را به جاى خود
برمىگرداند.