| رویدادها |
|---|
واقعه عاشورا • اسیران کربلا •روز شمار واقعه عاشورا • روز عاشورا •نامه های کوفیان |
| افراد |
امام حسین(ع) علی اکبر • علی اصغر • عباس بن علی •زینب کبری • سکینه بنت حسین •فاطمه دخترامام حسین • مسلم بن عقیل •شهیدان کربلا • اسیران کربلا |
| جای‌ها |
| حرم امام حسین • تل زینبیه •حرم عباس بن علی • گودال قتلگاه •بین الحرمین • نهر علقمه |
| مناسبت‌ها |
| تاسوعا • عاشورا • اربعین |
| مراسم |
| مرثیه • نوحه • تعزیه • روضه • زنجیرزنی •سینه‌زنی • عَلَم • سقاخانه • دسته عزاداری • شام غریبان • تشت‌گذاری • نخل‌گردانی •قمه زنی • راهپیمایی اربعین • تابوت گردانی• مراسم تابوت |
اربعین حسینی روز ۲۰ ماه صفر و چهلمین روز واقعه کربلا و شهادت امام حسین(ع) است.
مشهور است که اسیران کربلا روز ۲۰ ماه صفر سال ۶۱ ه.ق در بازگشت از شام، برای زیارت
مدفن امام حسین(ع) به کربلا آمده‌اند. همچنین در این روز جابر بن عبدالله انصاری به
زیارت قبر امام حسین(ع) آمده است. این روز در ایران تعطیل رسمی است. شیعیان در
روز اربعین به عزاداریمشغول می‌شوند و دسته‌های عزاداری در خیابان‌ها به حرکت
درمی‌آیند.
راهپیمایی گسترده شیعیان که سعی می‌کنند خود را با پای پیاده برای روز اربعین به
کربلا برسانند،
در سالهای اخیر و پس از سقوط رژیم بعث عراق، به یکی از مهم‌ترین و گسترده‌ترین مراسم
عزاداری شیعیان جهان، تبدیل شده و حتی در زمره بزرگترین اجتماعات مذهبی جهان قرار
گرفته است. هم اکنون بیشترین زائرانی که در اربعین به عراق می‌روند، از کشور جمهوری
اسلامی ایران‌اند.
در مورد زمان بازگشت اسرای اهل بیت به کربلا پس از واقعه عاشورا سه نظر مطرح است:
۱- برخی معتقدند این زیارت در سال نخست روی نداده و بلکه به دلیل دوری مسافت،
اصلا چنین زیارتی ممکن نبوده، زیرا پیمودن مسیر کوفه تا شام و سپس بازگشت به کربلا
در مدت زمان ۴۰ روز، برای کاروان اسرای کربلا ممکن نبوده است. محدث نوری [۱] و شیخ
عباس قمی [۲] طرفدار این نظریه هستند. علاوه بر این که گزارش معتبری نیز بر اثبات
این رویداد در دست نیست.[۳]
۲-برخی ضمن پذیرش اصل بازگشت کاروان اسرای اهل بیت به کربلا در مسیر شام
به مدینه، زمان آن را حدود پایان ماه صفر و اوایل ربیع الاول و یا زمانی بعد از آن دانسته‌اند.
برخی دیگر، اربعین سالهای بعد را زمان این رویداد شمرده‌اند.[نیازمند منبع]
۳- برخی معتقدند که اسرای کربلا از شام به عراق رفته و در روز اربعین، یعنی ۴۰ روز بعد
از واقعه عاشورا، به کربلا رسیدند ودر آنجا جابر بن عبدالله انصاری و برخی از بنی هاشم را
نیز دیده‌اند و پس از زیارت امام حسین(ع) به مدینه رفته‌اند. این نظریه در لهوف
سید ابن طاووس به تصریح ذکر شده است. [۴] اینان معتقدند که این بازگشت
ممکن بوده است و روایاتی که از این رویداد خبر داده اند، معتبرند.[۵] از جمله کتاب‌های
مشهور در اثبات این نظر و پاسخ به مخالفان کتاب تحقیق درباره اول اربعین
حضرت سیدالشهداء(ع) نوشتۀ سید محمد علی قاضی طباطبایی است.
جابر بن عبدالله انصاری که از صحابه پیامبر اسلام(ص) است به عنوان نخستین
زائر امام حسین(ع) شناخته می‌شود. بنابر روایات دینی، او در اولین چهلم شهادت امام
حسین(ع) در سال ۶۱ ه.ق به همراه عطیه عوفی به کربلا آمد و قبر امام حسین(ع) را زیارت کرد. [۶]
| روزشمار واقعه عاشورا | |
| سال ۶۰ قمری | |
| ۱۵ رجب | مرگ معاویه |
| ۲۸ رجب | خروج امام حسین (ع) از مدینه. |
| ۳ شعبان | ورود امام(ع) به مکه. |
| ۱۰ رمضان | رسیدن نخستین نامه‌های کوفیان به امام(ع). |
| ۱۲ رمضان | رسیدن ۱۵۰ نامه از کوفیان به امام(ع) توسط قیس بن مُسْهِر،عبدالرحمان ارحبی و عُمارَة سَلُولی. |
| ۱۴رمضان | وصول نامه سران و اهالی کوفه به امام(ع) توسط هانی بن هانی سبیعی و سعید بن عبدالله حنفی. |
| ۱۵ رمضان | خروج مسلم از مکه به سوی کوفه. |
| ۵ شوال | ورود مسلم بن عقیل به کوفه. |
| ۸ ذیحجه | خروج امام حسین(ع) از مکه. |
| ۸ ذیحجه | قیام مسلم بن عقیل در کوفه. |
| ۹ ذیحجه | شهادت مسلم بن عقیل در کوفه. |
| سال ۶۱ قمری | |
| ۱ محرم | یاری خواستن امام از عبیدالله بن حر جعفی و عمرو بن قیس درقصر بنی مقاتل |
| ۲ محرم | ورود کاروان امام(ع) به کربلا |
| ۳ محرم | ورود عمر سعد به کربلا با سپاه چهار هزار نفری. |
| ۶ محرم | یاری خواستن حبیب بن مظاهر از بنی اسد برای یاری امام حسین(ع) و ناکامی او در این مأموریت |
| ۷ محرم | بستن آب بر روی امام حسین(ع) و یارانش. |
| ۷ محرم | پیوستن مسلم بن عوسجه به امام حسین(ع) و یارانش. |
| ۹ محرم | ورود شمر بن ذی الجوشن به کربلا. |
| ۹ محرم | امان‌نامه شمر به فرزندان ام‌البنین. |
| ۹ محرم | اعلام جنگ لشکر عمر سعد به امام(ع) و مهلت خواستن حضرت از عمر سعد. |
| ۱۰ محرم | واقعه عاشورا و شهادت امام حسین(ع)، اهل بیت(ع) و یارانش. |
| ۱۱ محرم | محرم حرکت اسرا به سوی کوفه |
| ۱۱ محرم | دفن شهدا توسط بنی اسد (از اهل غاضریه) |
| ۱۲ محرم | دفن تعداد کمی از شهدا |
| ۱۲ محرم | ورود کاروان اسرای کربلا به کوفه. |
| ۱۹ محرم | حرکت کاروان اسیران از کوفه به شام. |
| ۱ صفر | ورود اهل بیت(ع) و سر مطهّر امام حسین(ع) به شام. |
| ۲۰ صفر | اربعین حسینی |
| ۲۰ صفر | ورود اهل بیت امام(ع) به کربلا |
| ۲۰ صفر | بازگشت اهل بیت امام(ع) از شام به مدینه بنا بر برخی اقوال. |
در حدیثی از امام حسن عسکری(ع) پنج نشانه برای مؤمن شمرده شده است.
یکی از این پنج نشانه زیارت اربعین است. [۷]
هم چنین زیارت نامه‌ای برای روز اربعین از امام صادق(ع) نقل شده است. [۸]
شیخ عباس قمی این زیارت نامه را در مفاتیح الجنان در باب سوم بعد از زیارت
عاشورا غیر معروفه، با عنوان زیارت اربعین نقل کرده است.
به گفته قاضی طباطبایی زیارت روز اربعین در نزد شیعیان زیارت «مَرَدّ الرَّأس»
نیز خوانده می‌شود. [۹] مَرَدُ الرأس یعنی بازگرداندن سر، و منظور آن است که
در این روز که اسرای اهل بیت به کربلا بازگشتند سر امام حسین(ع) را نیز به
کربلا آوردند و دفن کردند.
توصیه به زیارت اربعین باعث شده شیعیان به ویژه ساکنان عراق، در سالهای
اخیر و پس از سقوط رژیم پیشین کشور عراق، از نقاط مختلف این کشور به سوی
کربلاحرکت کنند. این حرکت که غالبا به صورت پیاده صورت می‌گیرد یکی از
پرجمعیت‌ترین راه پیمایی‌ها در جهان شمرده می‌شود. در سال ۱۳۹۲ ه.ش پیش بینی
حدود ۲۰ میلیون زائر شده بود. [۱۰] در برخی گزارش‌ها از حضور ۱۵ میلیون شیعه به
کربلا در روز اربعین سال ۱۴۳۵ه.ق /۱۳۹۲ ه.ش خبر داده‌اند [۱۱]
قاضی طباطبایی در کتاب تحقیق درباره اول اربعین سیدالشهداء می‌نویسد حرکت
به سوی کربلا در روز اربعین از زمان ائمه اطهار(ع) در بین شیعیان رایج بوده است
و شیعیان حتی در زمان بنی امیه و بنی عباس نیز به این حرکت مقید بوده‌اند. [۱۲]