س: منظور از آداب اسلامى چیست؟
ج: آداب اسلامى عبارتست از رهنمودهاى
اسلام در باره بسیارى از جزئیات و مسائل مربوط به زندگى انسان که در بعضى موارد
توصیه فرموده که انجام داده شود و در بعضى موارد دیگر سفارش کرده است که انجام
نگیرد، و در عین حال، احکام واجب و حرام در باره آنها صادر نفرموده است. ولى بى
تردید، توجه به اینگونه دستورات اسلام، فرد و جامعه را در مسیر تکامل مى اندازد، و
در دنیا و آخرت مقام انسان را بالا مى برد.
س: اگر آداب اسلامى موجبات ترقى
انسان را فراهم مى سازند. چرا اسلام آنها را بصورت واجب و حرام مقرر نفرموده
است؟
ج: اسلام، ضعف طبیعى بشر را به حساب آورده است. خداوند هیچگاه نخواسته
است با احکام دشوار و طاقت فرسا انسانها را به ستوه آورد از این رو در مورد مسائل
ضرورى دینى و دنیوى، صریحاً حکم به وجوب یا حرمت داده است اما، در موارد دیگر به
خود انسان واگذار کرده است و به انسان اختیار داده است که اینگونه کارها را انجام
دهد تا ندهد، در عین حال اسلام در هر مورد جزئى و کلى اشاره کرده است که این کار
خوب و پسندیده است یا زشت و ناپسند، تا مردم سختکوش که همواره در صدد ترقى و تعالى
خود و جامعه شان هستند، به این آداب عمل کنند و به پاداش نیک در این جهان و در جهان
دیگر نائل آیند.
س: ممکن است براى آداب اسلامى مثالهایى بزنید؟
ج:
آداب اسلامى بسیارند. در اینجا فهرست مختصرى از آنها را مى آوریم:
1 ـ آداب
زن گرفتن و شوهر کردن، شرایطى که دختر باید داشته باشد و شرایطى که پسر باید داشته
باشد، از نظر: ایمان، اخلاق، قیافه، ثروت، اصل و نسب و کمال.
2 ـ آداب
ازدواج، مهریه، نوازش و همخوابگى، اخلاق زناشویى و عده نگهداشتن.
3 ـ آداب
باردارى، شیر دادن، و تربیت فرزندان.
4 ـ آداب کارکردن در داخل خانه و بیرون
خانه، براى زن و شوهر.
5 ـ آداب لباس: نوع پارچه، رنگ، مشخصات و تعداد
لباس.
6 ـ آداب موى سر، صورت، ابرو و دیگر جاهاى بدن. شانه زدن، روغن زدن،
تراشیدن، آرایش، پیچیدن، برطرف کردن، دارو کشیدن و غیره.
7 ـ آداب بهداشت
بدن، روغن زدن، کیسه کشیدن، و ورزش کردن.
8 ـ آداب خوردن و
آشامیدن.
9 ـ آداب خواب رفتن و بیدار شدن از خواب، کشیدن دست و پا و به پشت
خوابیدن و غیره.
10 ـ آداب سرمه کشیدن چشم، مسواک زدن دندان، خلال کردن،
خوشبو کردن دهان و دیگر اعضاى بدن.
11 ـ آداب گرمابه رفتن: وارد شدن، بیرون
آمدن، تطهیر با آب. بر طرف کردن نجاست و لنگ بستن.
12 ـ آداب وارد شدن و
نشستن در مجالس: پیش سلام بودن، جاباز کردن، نگهداشتن زبان و چشم و گوش از کارهایى
که با نشستن درحضور دیگران منافات دارد، مانند درگوشى صحبت کردن، و وراجى کردن،
مؤدب نشستن و درست نشستن.
13 ـ آداب غذاخوردن و هم غذا شدن، شستن دست قبل و
بعد از إذا، تا گرسنه نشود نخورد، پیش از آنکه کاملاً سیر شود دست از غذا بکشد،
کیفیت نشستن سر سفره و شروه به غذا با بسم الله و شکر خدا.
14 ـ آداب آب
نوشیدن ایستاده یا نشسته، جرعه آشامیدن یا مکیدن و با فاصله آب خوردن.
15 ـ
آداب کسب و تجارت.
16 ـ آداب کشاورزى.
17 ـ آداب حفظ سلامتى، بهداشت،
پیشگیرى و درمان.
18 ـ آداب آموزگارى و شاگردى، درس و کتاب، تالیف و نگارش و
مباحثه و گفتگو براى تمرین درس.
19 ـ آداب معاملات خرید و فروش، اجاره و رهن
و غیره.
20 ـ آداب نگاهدارى مرغ و پرندگان.
21 ـ آداب تمیزکردن اتاق
و حیاط خانه و چگونگى خانه و اتقاهایش.
22 ـ آداب نگاهدارى چارپایان و دیگر
حیوانات، آب و علوفه دادن و جابجا کردن.
23 ـ آداب ساختمان بالا بردن و
ساختن بنا روى زمین.
24 ـ آداب خیابان کشى، حفر چاه و کانال کشى
رودخانه.
25 ـ آداب بهره بردارى از ثروتها و منابع طبیعى از قبیل: معادن،
گنج در دریا و خشکى.
26 ـ آداب سفر و حضر.
27 ـ آداب سربریدن
حیوانات.
28 ـ آداب قضاوت و دادرسى: قاضى، شاهد، منشى، وکیل.
29 ـ
آداب پوشیدن زیور آلات و نگاه کردن در آیینه.
30 ـ آداب مستراح رفتن و
نشستن، ذکر گفتن، طهارت گرفتن و غیره.
31 ـ آداب معاشرت با مردم، بستگان و
نزدیکان و عموم مردم، کیفیت دست دادن و غیره.
32 ـ آداب صلح و پیمان نظامى
بستن و جنگ و حمله.
33 ـ آداب سوار شدن و پیاده شدن، در بین راه منزل کردن،
رفیق راه گرفتن.
34 ـ آداب محتضر، میت، تشییع جنازه، کفن و دفن، ساختن قبر،
سوگوارى و غیره.
35 ـ آداب سالم و بیمار.
36 ـ آداب ثروتمند و
مستمند.
37 ـ آداب تبلیغ و ارشاد و کیفیت هدایت مردم.
38 ـ آداب حاکم
و عالم و واعظ و امام جماعت و غیره.
39 ـ آداب وصیت، ارث، اجراى حدود شرعى و
قصاص.
40 ـ آداب دعا و نماز و دیگر عبادات و زیارت مشاهد
مشرفه.
بررسى مفصل کلیه آداب اسلامى به چندین مجلد کتاب نیاز
دارد(1).
1 ـ براى تفصیل آداب اسلام، رجوع شود به کتاب
(حلیةالمتقین) تألیف مرحوم علامه مجلسى(ره) و کتاب (آداب الشریعه المطهره) از آثار
مرحوم آخوند ملا محمد باقر فشارکى(ره) و از نظر تطبیق با علوم روز به کتابهاى
(اولین دانشگاه و آخرین پیامبر) تألیف آقاى دکتر سید رضا پاک
نژاد.